ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ

Η Ελλάδα και οι άλλες χώρες της νότιας Ευρώπης (Ιταλία, Ισπανία, Κύπρος, Μάλτα) έχουν τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στην Ευρώπη, καθώς περίπου ένα στα πέντε παιδιά (ποσοστό 18% έως 21% ανάλογα με τη χώρα) είναι παχύσαρκο.

Αυτό προκύπτει από τα τελευταία στοιχεία για τα έτη 2015-2017 που παρουσίασε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Μελέτη της Παχυσαρκίας στη Βιέννη. Τα χαμηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας, από 5% έως 9% του συνόλου των παιδιών, υπάρχουν σε Γαλλία, Νορβηγία, Ιρλανδία, Λετονία και Δανία.

Ο Ζοάο Μπρέντα, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Γραφείου του ΠΟΥ για την Πρόληψη και τον Έλεγχο των Μη Μεταδιδόμενων Ασθενειών, δήλωσε ότι «σε χώρες όπως η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ελλάδα, παρόλο που τα ποσοστά είναι υψηλά, έχει υπάρξει μια σημαντική μείωση, που οφείλεται στην πολύ σημαντική προσπάθεια, την οποία αυτές οι χώρες έχουν κάνει τα τελευταία χρόνια για τον έλεγχο της παιδικής παχυσαρκίας». «Είναι σημαντικό να αυξηθεί η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών από τα παιδιά και αντίθετα να μειωθεί η κατανάλωση γλυκών και αναψυκτικών με ζάχαρη», πρόσθεσε.

Στο ίδιο συνέδριο τονίσθηκε ότι υπέρβαροι και παχύσαρκοι κινδυνεύουν περισσότερο με τουλάχιστον 12 διαφορετικούς καρκίνους, πέντε περισσότερους από ότι πριν μια δεκαετία, σύμφωνα με μια νέα έκθεση του Παγκόσμιου Ταμείου Έρευνας για τον Καρκίνο (WCRF), που δόθηκε στη δημοσιότητα.

Οι καρκίνοι αυτοί είναι του ήπατος, των ωοθηκών, του προστάτη (προχωρημένος), του στομάχου, του στόματος και του λαιμού, του εντέρου, του μαστού (μετά την εμμηνόπαυση), της ουροδόχου κύστης, των νεφρών, του οισοφάγου, του παγκρέατος και της μήτρας (ενδομητρίου).

Ο κίνδυνος καρκίνου αυξάνει με την τακτική κατανάλωση αναψυκτικών με ζάχαρη, επειδή αυτά αυξάνουν την παχυσαρκία. Η σωματική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο τριών καρκίνων (εντέρου, μαστού και μήτρας), όπως και η υγιεινή διατροφή με λίγα κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα. Το αλκοόλ αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο έξι καρκίνων (στομάχου, παχέος εντέρου, ήπατος, στόματος-λαιμού, οισοφάγου και μαστού).

Η μελέτη τονίζει ότι η σωματική αδράνεια, σε συνδυασμό με το γρήγορο και επεξεργασμένο φαγητό, που ευνοούν την αύξηση του πάχους, οδηγούν σε δραματικές αυξήσεις στα ποσοστά των καρκίνων διεθνώς. Περίπου ένας στους έξι θανάτους παγκοσμίως οφείλεται σε καρκίνο.

Με πάνω από 3,7 εκατομμύρια νέα περιστατικά και 1,9 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο, ο καρκίνος αντιπροσωπεύει τη δεύτερη σημαντικότερη αιτία θανάτου στην Ευρώπη. Παγκοσμίως ο καρκίνος σκοτώνει περίπου 8,2 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως (13% του συνόλου). Η Ευρώπη έχει το ένα όγδοο του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά το ένα τέταρτο των περιστατικών καρκίνου (3,7 εκατ. νέοι ασθενείς κάθε χρόνο).

Μια νέα έρευνα που παρουσιάσθηκε στο ίδιο συνέδριο, δείχνει ότι τα υπέρβαρα παιδιά που αυξάνουν πολύ το βάρος τους κατά την εφηβεία, κινδυνεύουν περισσότερο από καρκίνο του παχέος εντέρου, όταν μεγαλώσουν. Τα υπέρβαρα αγόρια στην παιδική ηλικία, που όμως δεν βάζουν παραπανίσια κιλά κατά την εφηβεία, δεν αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο ως ενήλικες.

Οι Σουηδοί ερευνητές, με επικεφαλής τον δρα Τζίμι Σέλιντ του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ, ανέλυσαν στοιχεία για σχεδόν 38.000 αγόρια, που παρακολουθήθηκαν για 38 χρόνια. Όσα παιδιά στα οκτώ χρόνια τους ήσαν υπέρβαρα ή παχύσαρκα και στη συνέχεια, κατά την εφηβεία, πάχυναν και άλλο, είχαν κατά μέσο όρο 48% μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου μετά την ενηλικίωσή τους, σε σχέση με τους πιο αδύνατους συνομηλίκους τους.

Μια άλλη σουηδική μελέτη που ανακοινώθηκε στο ίδιο συνέδριο, δείχνει ότι τα υπέρβαρα αγόρια στην εφηβεία κινδυνεύουν περισσότερο από καρδιακή ανεπάρκεια ως ενήλικες. Δεν υπάρχει κίνδυνος για τα υπέρβαρα που παιδιά που αδυνατίζουν ως έφηβοι.

Η μελέτη επίσης του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ, με επικεφαλής τη δρα Μαρία Μπίτζελ, έγινε στα ίδια 38.000 παιδιά. Διαπιστώθηκε ότι τα αγόρια με φυσιολογικό βάρος στην ηλικία των οκτώ ετών, που έγιναν υπέρβαρα στην εφηβεία, είχαν τριπλάσια πιθανότητα να διαγνωσθούν με καρδιακή ανεπάρκεια αργότερα στη ζωή τους. Ο κίνδυνος ήταν τόσο μεγαλύτερος, όσο περισσότερα κιλά είχε πάρει ο έφηβος.

Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η υπερβολική κατανάλωση κρασιού ημερησίως, μακροχρόνια είναι δυνατόν να οδηγήσει σε διαταραχή της λειτουργίας του ήπατος ή του μυοκαρδίου.

Κατ αυτό τον τρόπο οι αλκοολικοί, εκτός από τη διαταραχή του ψυχισμού και των υπολοίπων νευρολογικών διαταραχών που παρουσιάζουν από την επίδραση του αλκοόλ, κινδυνεύουν να πεθάνουν από κίρρωση του ήπατος ή από αλκοολική μυοκαρδιοπάθεια. Έτσι λοιπόν η μακροχρόνια λήψη μεγάλων ποσοτήτων οινοπνευματωδών ποτών, θεωρείται ανθυγιεινή πράξη που απειλή της ίδιας της ζωής.

Όμως, την τελευταία δεκαετία επιστημονικές έρευνες έδειξαν ότι, τα αιθανολικά και μη αιθανολικά στοιχεία που περιέχονται στο κρασί, ενεργοποιούν προστατευτικούς μηχανισμούς του τοιχώματος των αρτηριών και του μυοκαρδίου. Παρατηρήθηκε αύξηση του μονοξειδίου του αζώτου και ελάττωση της ενδοθηλίνης, ελάττωση της κακής χοληστερίνης LDL, με αύξηση της καλής HDL χοληστερίνης, ελάττωση της πηκτικότητας του αίματος, καθώς και ελάττωση όλων των παραγόντων εκείνων που διατηρούν τη φλεγμονή στο τοίχωμα των αρτηριών. Με όλους αυτούς τους προστατευτικούς μηχανισμούς, σταθεροποιείται και δεν εξελίσσεται περαιτέρω η αθηρωματική πλάκα που αποτελεί τον νούμερο ένα κίνδυνο για τη δημιουργία εμφράγματος του μυοκαρδίου.

Εκτός όμως των πειραματικών, ήλθαν και οι επιδημιολογικές έρευνες που μελέτησαν τη θνητότητα από τις καρδιοαγγειακές παθήσεις και τα αίτια που τις προκαλούν. Μεταξύ των επιδημιολογικών μελετών ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσαν οι Γαλλικές μελέτες. Η Γαλλία όπως είναι γνωστό, είναι μία μεγάλη Ευρωπαϊκή χώρα που ο πληθυσμός της διατρέφεται ανάλογα με τις άλλες Δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Παρ όλα αυτά παρουσίαζε μια εντυπωσιακή ελάττωση της θνητότητας του πληθυσμού της από στεφανιαία νόσο, σε σχέση με τις άλλες Δυτικοευρωπαϊκές χώρες.

Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, στους 100.000 Γάλλους 99 άνδρες και 16 γυναίκες χάνονται από στεφανιαία νόσο ετησίως, ενώ αντίστοιχα χάνονται 213 Γερμανοί και 56 Γερμανίδες και 292 Αγγλοι και 84 Αγγλίδες. Όσο για τους Έλληνες, οι αντίστοιχοι αριθμοί είναι 216 άνδρες και 49 γυναίκες.

Διεθνώς η προστασία αυτή των Γάλλων ονομάσθηκε «Γαλλικό παράδοξο» και αποδόθηκε στην ημερήσια κατανάλωση κόκκινου κρασιού που συνήθως οι Γάλλοι καταναλώνουν στο γεύμα ή και στο δείπνο τους. Αργότερα αποδείχθηκε ότι όχι μόνον το κόκκινο αλλά και το λευκό κρασί και γενικά τα οινοπνευματώδη ποτά που περιέχουν ανάλογα με το κρασί στοιχεία, διαθέτουν ανάλογες προστατευτικές δυνατότητες.

Είναι όμως μόνον το κρασί υπεύθυνο γι’ αυτό το ευεργετικό αποτέλεσμα;

Αναλύοντας καλύτερα το Γαλλικό παράδοξο, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι υπήρχαν διαφορές στην επιβίωση του πληθυσμού ακόμα και μέσα στη Γαλλία. Λιγότεροι θάνατοι συνέβαιναν στον Γαλλικό νότο σε σχέση με τον Γαλλικό βορρά. Ανάλογες μελέτες έγιναν και στον Ισπανικό νότο.

Τελικά υποστηρίχθηκε η άποψη ότι η ευεργετική αυτή δράση του κρασιού ενισχύεται από τη μεσογειακή διατροφή, η οποία είναι η κατ’ εξοχήν δίαιτα των πληθυσμών του νότου και όχι του βορρά. Έτσι ο συνδυασμός μεσογειακής δίαιτας, με ένα ποτήρι κρασί, αποτελεί τη ακρογωνιαίο λίθο της υγιεινής διατροφής και της μακροζωίας.

Κύρια διατροφή επομένως, πρέπει να αποτελούν τα όσπρια, τα λαδερά και γενικά όλα τα φυτικά προϊόντα. Το ελαιόλαδο πρέπει να είναι αναπόσπαστο συστατικό της διατροφής αντικαθιστώντας το βούτυρο. Συμπλήρωμα στην διατροφή αυτή, πρέπει να αποτελούν τα ψάρια και ειδικότερα οι σαρδέλες και ο σολομός. Τα πουλερικά, κοτόπουλο-γαλοπούλα, έχουν και αυτά θέση στην μεσογειακή διατροφή. Το τυρί σε μικρές ποσότητες μπορεί φυσικά να καταναλωθεί. Καθ όσο αφορά το κόκκινο κρέας, η κατανάλωσή του πρέπει να γίνεται μία φορά την εβδομάδα.

Μελέτη που έγινε από ερευνητές της Cleveland Clinic και της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, διαπίστωσε ότι οι παχύσαρκοι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τους καπνιστές, καθώς το επιπλέον βάρος αφαιρεί κατά 47% περισσότερα χρόνια ζωής συγκριτικά με το κάπνισμα, ενώ προκαλεί και παρόμοια απώλεια χρόνων ζωής όταν συγκριθεί με την υψηλή αρτηριακή πίεση.

Για τις ανάγκες της μελέτης αυτής χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία του 2014 και σύμφωνα με αυτά στις κύριες αιτίες απώλειας ζωής καταγράφηκε η παχυσαρκία, ο διαβήτης, το κάπνισμα, η υψηλή αρτηριακή πίεση και η υψηλή χοληστερόλη. Σύμφωνα με τα στοιχεία, τα άτομα που πέθαναν θα μπορούσαν να έχουν γλιτώσει αν είχαν αλλάξει έγκαιρα τρόπο ζωής.

Για να εκτιμηθεί ο αριθμός των ετών ζωής που χάθηκαν εξαιτίας καθεμίας από αυτές τις αιτίες (τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου), οι ερευνητές εξέτασαν τη μεταβολή της θνησιμότητας σε μια σειρά υποθετικών αμερικανικών πληθυσμών που καθένας τους εξάλειψε έναν παράγοντα κινδύνου, καθώς επίσης συνέκριναν τα αποτελέσματα με τη μεταβολή των ετών ζωής που χάθηκαν σε έναν πληθυσμό που εξάλειψε όλους τους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου.

Σύμφωνα με όσα δήλωσε ο κύριος συγγραφέας της μελέτης Δρ. Glen Taksler από την Cleveland Clinic, οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου που αφορούν ανθρώπινες συμπεριφορές αποτελούν σημαντικό λόγο θνησιμότητας.  Όπως είπε χαρακτηριστικά «τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της μελέτης τονίζουν τη σημασία της απώλειας βάρους, της διαχείρισης του διαβήτη και της υγιεινής διατροφής στον πληθυσμό των ΗΠΑ».

Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν επίσης ότι έπιασαν τόπο οι προσπάθειες των τελευταίων ετών ως προς τη διακοπή του καπνίσματος, καθώς πριν από 15 χρόνια ο καπνός βρισκόταν στην κορυφή της λίστας των αιτιών για πρόωρη απώλεια ζωής. Τώρα, οι τρεις από τις πέντε πρώτες αιτίες θανάτου όπως έδειξε η έρευνα, ήταν ο διαβήτης, η υπέρταση και η υψηλή χοληστερόλη και αυτές οι αιτίες, σύμφωνα με τους ειδικούς, μπορούν να αντιμετωπιστούν και είναι σημαντικό να καταλάβουν οι ασθενείς ότι η αντιμετώπιση αυτή θα τους προσδώσει χρόνια ζωής. Επιπροσθέτως, τα αποτελέσματα υπογραμμίζουν τη σημασία της προληπτικής φροντίδας στην κλινική πρακτική και γιατί πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για τους γιατρούς.

Οι ερευνητές, παρουσιάζοντας την εργασία τους στην Ετήσια Συνάντηση της Γενικής Εσωτερικής Ιατρικής 2017, τόνισαν επίσης ότι ορισμένα άτομα μπορεί να έχουν ανάγκες πολύ διαφορετικές από αυτές του ευρύτερου πληθυσμού. Για παράδειγμα, για έναν παχύσαρκο και αλκοολικό ασθενή, είναι σημαντικότετρη η παχυσαρκία, έχει μεγαλύτερο αντικτυπο στον πληθυσμό. Όπως ανέφερε ο Δρ. Taksler, παρόλο που οι ειδικοί γνωρίζουν την άμεση αιτία θανάτου ενός ασθενούς, για παράδειγμα καρκίνο του μαστού ή καρδιακή προσβολή, δεν γνωρίζουν πάντοτε τους παράγοντες που συμβάλλουν σ’ αυτή, όπως η χρήση καπνού, η παχυσαρκία, το αλκοόλ και το οικογενειακό ιστορικό. Για κάθε μείζονα αιτία θανάτου, όπως είπε, μέσα από αυτή τη μελέτη, εντόπισαν μια βασική αιτία για να καταλάβουν αν υπήρχε τρόπος που θα μπορούσε ένα άτομο να ζήσει περισσότερο.

Πρόσφατα έγιναν δύο διαφορετικές μελέτες, η μία στο Harvard και η άλλη στο πανεπιστήμιο Loma Lind. Οι δύο μελέτες είχαν διαπιστώσει ότι η κατανάλωση ξηρών καρπών έχει ευεργετική επίδραση στη μείωση χοληστερόλης στο αίμα. Οι ερευνητές είχαν εστιάσει στα φουντουκιά, τα καρύδια και τα φιστίκια, λέγοντας ότι είναι εξαιρετικά ευεργετικοί καρποί έναντι της στεφανιαίας νόσου, ενώ μειώνουν σημαντικά τα λιπίδια στο αίμα. Μάλιστα, η μελέτη του Harvard έδειξε ότι η κατανάλωση ξηρών καρπών μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2.

Όπως φαίνεται, οι ξηροί καρποί στο σύνολό τους είναι ευεργετικοί για τον οργανισμό μας, όταν βέβαια η κατανάλωση τους γίνεται με μέτρο. Μια ακόμα μελέτη που ήρθε στο προσκήνιο δείχνει ότι και τα αμύγδαλα δρουν θετικά ως προς τη μείωση της χοληστερόλης στο αίμα. Συγκεκριμένα, επιστήμονες από την Καλιφόρνια και τον Καναδά μελέτησαν μέσω μια ειδικής δίαιτας άτομα με υψηλή χοληστερόλη στο αίμα και διαπίστωσαν ότι τα άτομα που κατανάλωναν αμύγδαλα είχαν σταθερή μείωση της χοληστερόλης στο αίμα τους. Οι επιστήμονες έδωσαν δύο διαφορετικές δίαιτες σε δύο ομάδες ασθενών. Η μία εξ αυτών είχε στο καθημερινό της διαιτολόγιο 74gr αμύγδαλα και η άλλη 37gr αμύγδαλα, αντικαθιστώντας με αυτά άλλα τρόφιμα από το καθημερινό τους φαγητό έτσι ώστε να είναι μειωμένη η συνολική ποσότητα θερμίδων που θα λάμβαναν. Και ο λόγος είναι ότι τα αμύγδαλα έχουν 610 θερμίδες στα 100 γραμμάρια. Μετά το πέρας ενός μήνα, οι ειδικοί παρατήρησαν ότι τα άτομα που έτρωγαν 74gr αμύγδαλα είχαν 10% μείωση στη χοληστερόλη τους, ενώ τα άτομα που κατανάλωναν 37gr είχαν μόνο 4% μείωση της χοληστερόλης τους. Και στις δύο ομάδες ασθενών, ο δείκτης κακής προς καλή χοληστερόλη (LDL/HDL) μειώθηκε σημαντικά, κατά 12% στην πρώτη ομάδα και κατά 8% στη δεύτερη.

Οι ερευνητές επεσήμαναν ότι τα αμύγδαλα πρέπει, όπως προαναφέραμε, να αντικαταστήσουν άλλα επιδόρπια ή σνακ για να μην υπερφορτώνεται ο οργανισμός μας με θερμίδες. Σε μικρές ποσότητες, όπως είπαν, οι ξηροί καρποί είναι ευεργετικοί, καθώς περιέχουν μονοακόρεστα λιπαρά οξέα τα οποία μειώνουν τη χοληστερόλη. Ανάλογα μονοακόραστα με αυτά των ξηρών καρπών έχει το ελαιόλαδο, καθώς και το αβοκάντο.

Τα Πρότυπα Ιατρικής Περίθαλψης για το 2017 ενσωματώνουν αρκετές νέες οδηγίες που εκδόθηκαν από την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (ADA), συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν τη διαχείριση του τρόπου ζωής. Σύμφωνα με τον επικεφαλής του Επιστημονικού και Ιατρικού Τμήματος, Robert E. Ratner, MD, FACP, FACE, τα νέα Πρότυπα περιλαμβάνουν πολύ σημαντικές οδηγίες που βασίζονται σε νέα αποδεικτικά στοιχεία όπως η ψυχοκοινωνική φροντίδα, η διευρυμένη σωματική ικανότητα, η μεταβολική χειρουργική και η υπογλυκαιμία, τα οποία και μπορούν να επηρεάσουν την αποτελεσματική φροντίδα του διαβήτη.

Σε σχέση με τη σωματική δραστηριότητα, είναι η πρώτη φορά που οι οδηγίες της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας (ADA) περιλαμβάνουν σύσταση για τη μείωση του χρόνου που δαπανάται στην καθημερινή καθιστική συμπεριφορά. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι η παρατεταμένη καθιστική συμπεριφορά θα πρέπει να διακόπτεται κάθε 30 λεπτά ώστε να επωφεληθεί η ρύθμιση της γλυκόζης αίματος, ιδιαίτερα σε ενήλικες με διαβήτη τύπου 2.

Επιπλέον, οι οδηγίες της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας (ADA) περιλαμβάνουν, όπως και το 2016, τη σύσταση για μέτρια προς έντονη σωματική δραστηριότητα διάρκειας 150 λεπτών ή περισσότερο, η οποία και πρέπει να μοιράζεται τουλάχιστον σε τρεις ημέρες/εβδομάδα, και να συνδυάζεται ιδανικά με ασκήσεις αντιστάσεων (2-3 φορές/εβδομάδα), ευελιξίας και ισορροπίας (τουλάχιστον δύο φορές/εβδομάδα).

Όσον αφορά τη διατροφική θεραπεία του διαβήτη, αναγνωρίζεται ότι η διατροφή έχει αναπόσπαστο ρόλο στη διαχείριση του διαβήτη. Ωστόσο, για πολλά άτομα, το να γνωρίζουν τι πρέπει να τρώνε παραμένει το πιο δύσκολο μέρος του συνολικού θεραπευτικού πλάνου. Bασικές επιστημονικά τεκμηριωμένες διατροφικές αρχές αναφορικά με την πρόσληψη ενέργειας και θρεπτικών συστατικών στη διαχείριση του διαβήτη είναι:

• Η μείωση της πρόσληψης θερμίδων σε σχέση με τις θερμίδες που δαπανώνται μέσω της σωματικής δραστηριότητας είναι το πρώτο βήμα για την επίτευξη μέτριας απώλεια βάρους, και αποτελεί σημαντικό στόχο για τα υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα με διαβήτη τύπου 2 ή προδιαβήτη.
• Ένα πρόγραμμα διατροφής που δίνει έμφαση στα συστατικά μίας μεσογειακού τύπου διατροφής, που είναι πλούσια σε μονοακόρεστα λιπαρά, μπορεί να βελτιώσει το μεταβολισμό της γλυκόζης και να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου.
• Η επιλογή υδατανθράκων από δημητριακά ολικής άλεσης, λαχανικά, φρούτα, όσπρια και γαλακτοκομικά προϊόντα, με έμφαση στα τρόφιμα με υψηλότερη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες αντί εκείνων που περιέχουν σάκχαρα και ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών αντί ζάχαρης.
• Η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, όπως τα λιπαρά ψάρια, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι, συνιστάται για τη μείωση του καρδιομεταβολικού κινδύνου στα άτομα με διαβήτη.

Είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι η προσέγγιση «ένα πρόγραμμα για όλους» δεν μπορεί να εφαρμοστεί στη διατροφική θεραπεία για τη διαχείριση του διαβήτη, ενώ ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής, που παρέχεται από διαιτολόγο, αποτελεί βασικό συστατικό του συνολικού θεραπευτικού πλάνου, συμβάλλοντας στον καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο.

Όλα τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά πρέπει να υποβάλλονται σε αιματολογικές εξετάσεις για τον έλεγχο των επιπέδων στο αίμα, της Βιταμίνης D, η οποία μας προστατεύει όταν ενηλικιωθούμε από την οστεοπενία, την οστεοπόρωση και από καρδιαγγειακούς κίνδυνους. Η βιταμίνη D παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην απορρόφηση του ασβεστίου από τον οργανισμό και κατά συνέπεια στην υγεία των οστών και στην πρόληψη εμφάνισης οστεοπενίας και οστεοπόρωσης. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, βρέθηκε ότι το 65% των υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών και εφήβων έχουν μικρή ή μεγάλη ανεπάρκεια ή μεγάλη έλλειψη της βιταμίνης D. Τα παιδιά που έχουν έλλειψη βιταμίνης D συνήθως δεν παρουσιάζουν κάποιο σύμπτωμα. Η διάγνωση της ανεπάρκειας ή έλλειψης της βιταμίνης D γίνεται με την μέτρηση του επιπέδου της 25-υδροξυβιταμίνης D στο αίμα. Επίσης, πρόσφατες μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε ενήλικες με παχυσαρκία, έδειξαν ότι τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D συσχετίζονται με αυξημένες επίπεδα της ολικής χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων καθώς επίσης της γλυκόζης αίματος και της ινσουλίνης. Επίσης παρατηρήθηκαν αυξημένη συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση.

Τα τελευταία 30 χρόνια, η παχυσαρκία έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις τόσο στη χώρα μας όσο και στον υπόλοιπο αναπτυγμένο κόσμο. Στην Ελλάδα, το ποσοστό της υπερβαρότητας και της παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους υπερβαίνει το 35 με 40%. Στην παραπάνω μελέτη, αξιολογήθηκε μεγάλος αριθμός παιδιών και εφήβων με αυξημένο σωματικό βάρος και βρέθηκε ότι το 65% είχαν μερική ανεπάρκεια ή έλλειψη βιταμίνης D. Από αυτά το 53% ήταν αγόρια και το 47% κορίτσια.

Η παχυσαρκία συνοδεύεται με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D, τα οποία μπορεί να προδιαθέσουν στην ανάπτυξη του μεταβολικού συνδρόμου και σε καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνησιμότητα κατά την ενήλικη ζωή. Η αυξημένη συχνότητα χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D, σε υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά, οφείλεται κατά κύριο λόγο στην μειωμένη σωματική δραστηριότητα και επομένως στη μειωμένη έκθεση στον ήλιο. Επίσης και στο γεγονός ότι η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη που παγιδεύεται στον υπερβάλλον λιπώδη ιστό του παιδιού και του εφήβου. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η υποβιταμίνωση D είναι πολύ συχνή ακόμη και σε χώρες με ηλιοφάνεια, όπως η Ελλάδα, επειδή με την αλλαγή του τρόπου ζωής μας παραμένουμε σε κλειστούς χώρους ένα μεγάλο μέρος του χρόνου μας, ενώ παράλληλα χρησιμοποιούμε αντηλιακά όταν είμαστε εκτεθειμένοι στον ήλιο.

Επομένως είναι πολύ σημαντικό να ελέγχονται οι συγκεντρώσεις βιταμίνης D σε άτομα με αυξημένο σωματικό βάρος και να διορθώνεται με συμπληρώματα διατροφής και φυσικά με την διατροφή, η έλλειψη και η ανεπάρκεια της. Αυτό όμως που είναι πιο σημαντικό, είναι στο να υπάρξει επιτέλους πρόληψη, αλλά και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, ούτως ώστε να περιοριστούν οι συνέπειες της. Γονείς οι οποίοι έχουν υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά θα πρέπει να συμβουλεύονται άμεσα τον γιατρό τους, καθώς η υποβιταμίνωση D μπορεί να αντιμετωπιστεί με την χορήγηση βιταμίνης D από το στόμα. Η αποκατάσταση της βιταμίνη D σε φυσιολογικά επίπεδα, οδηγεί σε αποκατάσταση των μεταβολικών διαταραχών και στον περιορισμό καρδιαγγειακού κινδύνου στην μετέπειτα ενήλικο ζωή.

Υπάρχουν δυστυχώς πολύ λίγες τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη D.

Τροφές με την υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη D είναι:

• το αυγό
• τα λιπαρά ψάρια (σολομός, σαρδέλες, τόνος, ξιφίας, πέστροφα)
• τα ιχθυέλαια
• τα τυριά
• το συκώτι
• τα μανιτάρια

Η πρόσληψη της βιταμίνης D όμως μέσω της τροφής είναι περιορισμένη και επομένως η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία είναι λίαν απαραίτητη για να διασφαλισθεί η επάρκειά της. Η επαρκής έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία παρεμποδίζεται από τα ρούχα καθώς και από τη χρήση αντηλιακών. Για το λόγο αυτό οι εταιρείες τροφίμων έχουν αρχίσει τον εμπλουτισμό σε βιταμίνη D, ειδών διατροφής καθημερινής κατανάλωσης, όπως είναι το γάλα και τα δημητριακά. Ταυτόχρονα πρέπει να ενθαρρύνεται η χορήγηση της βιταμίνης D ως συμπλήρωμα διατροφής όταν είναι απαραίτητο.

Έφθασε το τέλος των γιορτών και αρχίζει η μεγάλη προσπάθεια για την απώλεια των κιλών που πήραμε όλοι μας σχεδόν, ακόμη και οι πιο προσεχτικοί, αυτή την εορταστική περίοδο. Πόσες φορές όμως σε προηγούμενα χρόνια δεν έχουμε προσπαθήσει να χάσουμε τα 2-3 κιλά που προσλάβαμε αυτό το χρονικό διάστημα ακολουθώντας συνήθως μια «γρήγορη» δίαιτα; Ως επί το πλείστον στην εφαρμογή τέτοιων διαιτών είχαμε πενιχρά αποτελέσματα και αρκετές μάλιστα φορές ξαναπήραμε το βάρος που χάσαμε πολύ γρήγορα.

Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν τώρα;

Σαν στόχο μας λοιπόν τώρα είναι να κάνουμε μια πιο σωστή και συντονισμένη προσπάθεια, γιατί όχι με την βοήθεια κάποιου ειδικού Διαιτολόγου Διατροφολόγου. Για να τα καταφέρουμε όμως πρέπει να απομακρύνουμε από το μυαλό μας σκέψεις για δίαιτες εξπρές, αποτοξίνωσης, χημικές ή όπως αλλιώς αποκαλούνται. Όλες αυτές οι πολυδιαφημισμένες κατά καιρούς δίαιτες δεν είναι κατάλληλες για την μόνιμη και αποτελεσματική απώλεια σωματικού βάρους. Αντίθετα, σε αρκετές περιπτώσεις είναι πολύ επιβλαβείς για την υγεία του ατόμου που τις ακολουθεί. Ακόμη όμως κι αν δεν συμβαίνει αυτό, είναι ένα μεγάλο ερώτημα αν τελικά τέτοιου είδους δίαιτες θα βοηθήσουν πραγματικά κάποιο να χάσει τα κιλά που πήρε τις ημέρες των εορτών. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι αρνητική, γιατί παρά το ότι μπορεί να δούμε το σωματικό βάρος να μειώνεται, στην πραγματικότητα όμως οι δίαιτες «εξπρές» οδηγούν σε γρήγορη απώλεια μυϊκής μάζας και υγρών και όχι λίπους όπως είναι το επιθυμητό. Ο σωστός και ενδεδειγμένος τρόπος για να χάσουμε τα περιττά κιλά και κυρίως για να καταφέρουμε να διατηρήσουμε το σωματικό βάρος μας χωρίς άλλες αυξομειώσεις, είναι μία σωστή και ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει τροφές απ όλες τις ομάδες τροφίμων και παράλληλα με σωστή εξατομίκευση της ποσότητας της τροφής με την βοήθεια και την καθοδήγηση κάποιου ειδικού Διαιτολόγου Διατροφολόγου.

Μέχρι να βρεθεί ο ειδικός όμως φροντίστε να ακολουθήσετε κάποιους γνωστούς κανόνες σωστής διατροφής, με μια γενικότερη αλλαγή εν γένει της διατροφικής συμπεριφοράς σας.

• Καταναλώνετε σε καθημερινή βάση, ημιαποβουτυρωμένο γάλα και γιαούρτι.
• Επιλέγετε τυρί με λίγα λιπαρά (10 με 20%).
• Καταναλώνετε σε καθημερινή βάση,5 μερίδες φρούτων και λαχανικών.
• Περιορίστε την κατανάλωση φυσικών χυμών σε ένα ημερησίως.
• Επιλέγετε καθημερινά ψωμί, δημητριακά, ζυμαρικά ολικής άλεσης, και αναποφλοίωτο ρύζι.
• Εντάξτε στην εβδομαδιαία διατροφή σας τουλάχιστον από μια φορά, τα όσπρια και τα λαδερά φαγητά, τα οποία να είναι παρασκευασμένα με μικρή ποσότητα ελαιολάδου.
• Περιορίστε το ψωμί.
• Μην καταναλώνετε επιτραπέζιο τυρί (φέτα, γραβιέρα, κεφαλοτύρι κλπ) σε καθημερινή βάση.
• Κόψτε εντελώς τα αναψυκτικά, ιδιαίτερα αυτά που περιέχουν ζάχαρη.
• Περιορίστε τα γλυκά, το πολύ σε ένα την βδομάδα.
• Προτιμήστε το λευκό κρέας όπως το κοτόπουλο, την γαλοπούλα, το κουνέλι και φυσικά τα ψάρια, περιορίζοντας το κόκκινο κρέας σε 1 φορά την εβδομάδα.
• Αρχίστε γυμναστική τουλάχιστον ½ ώρα την ημέρα για 5 ημέρες την βδομάδα ή κάντε τουλάχιστον 2½ ώρες γυμναστική μέσα στη βδομάδα.
• Αναζητήστε στην ανάγκη περαιτέρω βοήθεια από κάποιο Διαιτολόγο Διατροφολόγο.

Οι ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς είναι από τις πιο δύσκολες περιόδους για όσους ακολουθούν ένα πρόγραμμα διατροφής, επιδιώκοντας να χάσουν βάρος ή το έχουν ήδη καταφέρει και δεν θέλουν να το αυξήσουν εκ νέου. Οι διατροφικοί πειρασμοί των ημερών είναι πάρα πολλοί.

Τέτοιοι πειρασμοί είναι τα μελομακάρονα, οι κουραμπιέδες, οι δίπλες, πολλά άλλα χριστουγεννιάτικα γλυκά, τα αλκοολούχα ποτά, το πολύ φαγητό, τα αναψυκτικά και τέλος τα συνεχόμενα τραπεζώματα σε σπίτια φίλων και συγγενών.

Βεβαίως και δεν θα πρέπει να απομονωθούμε ή δεν θα πρέπει να αισθανόμαστε πολύ άσχημα αν φάμε ή πιούμε λίγο παραπάνω αυτές τις ημέρες. Από την άλλη όμως πρέπει να γνωρίζουμε ότι μόνο τις ημέρες των Χριστουγέννων ή της Πρωτοχρονιάς, καταναλώνουμε περίπου 5.000 με 6.000 θερμίδες, τις τριπλάσιες περίπου από αυτές που απαιτούν οι συνήθεις καθημερινές ενεργειακές μας ανάγκες. Πρέπει επομένως να γνωρίζουμε ότι ο συνήθης μέσος όρος αύξησης του βάρους μας την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων για τον καθένα μας, είναι 2 με 3 κιλά περίπου.

Υπάρχουν βεβαίως συμβουλές και πολλά «υγιεινά» τρικ που μπορούμε να εφαρμόσουμε προκειμένου να αποφύγουμε τα τεράστια διατροφικά «λάθη» και ταυτόχρονα να απολαύσουμε το φαγητό των ημερών με την παρέα μας.

Ας τα δούμε:

• Όταν είμαστε καλεσμένοι για δείπνο σε φίλους, φροντίζουμε να τρώμε ένα καλό πρωινό, ένα ελαφρύ μεσημεριανό και φρούτα ενδιάμεσα. Δεν πρέπει να μένουμε νηστικοί μέχρι την ώρα του δείπνου γιατί θα πεινάμε πολύ με αποτέλεσμα να φάμε μεγαλύτερη ποσότητα και να φορτώσουμε τον οργανισμό μας με περιττές θερμίδες.
• Επιλέγουμε πάντα αρκετή σαλάτα και τη συνοδεύουμε με ψητό κρέας, ψάρι ή κοτόπουλο και με ελάχιστες πατάτες, ζυμαρικά ή με λίγο ρύζι. Είναι προτιμότερο να αρχίζουμε το γεύμα μας με μια σαλάτα για να αυξήσουμε το αίσθημα του κορεσμού. Κατ αυτό τον τρόπο μπορούμε να μειώσουμε την απορρόφηση λίπους στο έντερο μας, μέσω των φυτικών ινών που καταναλώνουμε.
• Επιλέγουμε λευκό ή κόκκινο ξηρό κρασί (2 ποτήρια για τους άνδρες, 1 για τις γυναίκες ανά ημέρα). Το κρασί είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικά, που προστατεύουν την καρδία μας από τα πολλά λιπαρά που ενδέχεται να καταναλώσουμε. Εάν δεν μας αρέσει το κρασί μπορούμε να πιούμε λίγη μπύρα ή ένα αναψυκτικό κατά προτίμηση light.
• Εάν έχουμε μεγάλη «αδυναμία» στα γλυκά των ημερών μπορούμε με προσοχή να τα εντάξουμε στο διαιτολόγιο μας χωρίς όμως να πάρουμε κιλά. Το μελομακάρονο έχει λιγότερες θερμίδες και δεν περιέχει ζωικά λιπαρά και επομένως χοληστερίνη. Αποτελεί καλύτερη επιλογή σε αντίθεση με τους κουραμπιέδες και τα αλλά γλυκά που έχουν πολύ περισσότερες θερμίδες και αρκετό κορεσμένο λίπος.
• Τις ημέρες που δεν θα φάμε έξω ή δεν είμαστε καλεσμένοι σε κάποιο τραπέζι, καλό είναι να «προστατέψουμε» τον οργανισμό μας από τα πολλά ζωικά λίπη, καταναλώνοντας πολλά φρούτα, λαχανικά, όσπρια και γαλακτοκομικά με λιγότερα λιπαρά. Τα ζωικά λίπη είναι πλούσια σε κορεσμένο λίπος και μπορούν να μας ανεβάσουν τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα, εάν υπερβάλουμε.
• Είναι αναγκαίο τις ημέρες αυτές αλλά και γενικότερα να πίνουμε άφθονο νερό. Το πολύ αλκοόλ ως γνωστό αφυδατώνει τον οργανισμό μας, έτσι πρέπει να αναπληρώνουμε τα υγρά που χάνουμε πίνοντας αρκετό νερό καθημερινά. Ακόμη το νερό είναι απαραίτητο για να αποβληθούν οι «τοξίνες των ημερών» που έχουν συσσωρευτεί στον οργανισμό μας αλλά και για να λειτουργεί πιο σωστά ο μεταβολισμός μας.
• Έχουμε περισσότερο χρόνο στη διάθεση μας και πρέπει να αυξήσουμε τη σωματική μας δραστηριότητα για να αντισταθμίσουμε τις επιπλέον θερμίδες που καταναλώνουμε λόγω της ιδιαιτερότητας των ημερών. Τις μέρες αυτές μπορούμε να περπατήσουμε, να πάμε στο γυμναστήριο, να χορέψουμε, να κάνουμε δουλειές στο σπίτι ή στον κήπο μας, να κάνουμε βόλτες σε πάρκα, βουνά ή στην παραλία. Φυσικά και δεν πρέπει να περνάμε πολύ χρόνο μπροστά στην τηλεόραση ή στον υπολογιστή μας.
• Πρέπει να περιορίσουμε όσο μπορούμε το υπερβολικό αλάτι. Ας προσπαθήσουμε να μαγειρεύουμε με λιγότερο αλάτι. Το αλάτι όπως γνωρίζουμε προκαλεί κατακράτηση υγρών στο σώμα μας. Την εορταστική περίοδο τρώμε συχνά εκτός σπιτιού και δε γνωρίζουμε ποσό αλάτι έχει το φαγητό που θα φάμε. Καλό επίσης είναι να περιορίσουμε τις πλούσιες σε αλάτι τροφές, όπως τα έτοιμα σνακ, τους αλατισμένους ξηρούς καρπούς, τα παστά, τα καπνιστά και τα πολλά τυριά.

Αν εφαρμόσουμε τις παραπάνω συμβουλές, στο τέλος των γιορτών θα χαρούμε πολύ να δούμε την ζυγαριά μας αμετάβλητη και δεν θα καταστρέψουμε ότι με κόπο και θυσίες πετύχαμε τους προηγούμενους μήνες.

Τα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα μπορούν να βελτιώσουν τις σχολικές επιδόσεις των μαθητών, σύμφωνα με μια νέα Σουηδική έρευνα που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό έντυπο »Journal of Child Psychology and Psychiatry». Η βελτίωση αυτή φαίνεται να είναι πιο διακριτή σε παιδιά που έχουν προβλήματα συγκέντρωσης και προσοχής.

Οι επιστήμονες του Κέντρου Νευροψυχιατρικής της Medical Sahlgrenska Academy του University of Gothenburg, με επικεφαλής τον Ματς Τζόνσον, μελέτησαν 154 μαθητές 9 έως 10 ετών, που χωρίστηκαν εντελώς τυχαία σε δύο ομάδες. Η μία ομάδα έπαιρνε επί τρεις μήνες συμπλήρωμα διατροφής με ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα, ενώ η άλλη ομάδα έπαιρνε εικονικά συμπληρώματα.

Η κλινική δοκιμή ήταν εντελώς «τυφλή». Ούτε οι ερευνητές, ούτε φυσικά οι γονείς και τα παιδιά γνώριζαν ποιο παιδί ανήκε στις δύο ομάδες. Μετά από τρεις μήνες, όλοι οι μαθητές κλήθηκαν να κάνουν ένα τεστ στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, ο οποίος κατέγραφε με ακρίβεια τις ικανότητες ανάγνωσης των μαθητών. Κατέγραφε συγκεκριμένα την ταχύτητα ανάγνωσης, την κατανόηση, το λεξιλόγιο, την προφορά και πολλά άλλα. Στο τελικό στάδιο της επιστημονικής έρευνας, όλοι οι μαθητές και αυτοί που προηγουμένως είχαν πάρει το εικονικό συμπλήρωμα, πήραν ω-3 και ω-6 για ακόμη τρεις μήνες.

Όπως διαπιστώθηκε, οι ικανότητες ανάγνωσης των παιδιών, ήταν καλύτερες. Κατά κύριο λόγο όμως τα παιδιά με ηπιότερα προβλήματα προσοχής, εμφάνισαν ακόμα μεγαλύτερη βελτίωση. Όπως με έμφαση λέει ο Δρ Τζόνσον, «Η σύγχρονη διατροφή σήμερα περιέχει λιγότερα ω-3 λιπαρά οξέα, γεγονός που πιστεύεται ότι έχει αρνητική επίπτωση στα παιδιά, όσον αφορά την μάθηση, τον συγκέντρωση και την προσοχή. Οι κυτταρικές μεμβράνες του εγκέφαλου αποτελούνται κυρίως από πολυακόρεστα λιπαρά οξέα και υπάρχουν σαφείς αποδείξεις που δείχνουν ότι τα λιπαρά οξέα είναι σημαντικά για την μετάδοση των σημάτων μεταξύ των νευρικών κυττάρων».