ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ

Από την ομιλία που έκανα την 26 Οκτωβρίου στα παιδιά και στους διδάσκοντες του 6ου Δημοτικού Σχολείου Δάφνης, με θέμα: «Διατροφή παιδιού σχολικής ηλικίας και παιδική παχυσαρκία». Η ομιλία μου έγινε λόγω της 24ης Οκτωβρίου, Παγκόσμιας Ημέρας κατά της παχυσαρκίας.

Αύριο 26 Οκτωβρίου και ώρα 10 το πρωί θα μιλήσω στα παιδιά και στους διδάσκοντες του 6ου Δημοτικού Σχολείου Δάφνης, με θέμα: «Διατροφή παιδιού σχολικής ηλικίας και παιδική παχυσαρκία». Η ομιλία μου θα γίνει λόγω της 24ης Οκτωβρίου Παγκόσμιας Ημέρας κατά της παχυσαρκίας.

Η παχυσαρκία χαρακτηρίσθηκε το 1948 ως χρόνια νόσος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο οποίος όρισε την 24η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας. Η παχυσαρκία έχει αναγνωρισθεί παγκοσμίως ως μία από τις πιο επικίνδυνες και σοβαρές ασθένειες του 21ου αιώνα, η οποία έχει πλέον αποκτήσει διαστάσεις επιδημίας, καθώς ένας στους δύο Ευρωπαίους είναι υπέρβαρος, ενώ σχεδόν ένας στους τρεις είναι παχύσαρκος. Η παχυσαρκία αποτελεί αναμφισβήτητα την πιο σημαντική διατροφική πάθηση στις ανεπτυγμένες χώρες και μπορεί να επηρεάσει τόσο την ποιότητα όσο και τη διάρκεια της ζωής των πασχόντων, καθώς είναι πλέον επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι σχετίζεται στενά με μια σειρά από σοβαρά προβλήματα υγείας, που μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και στο θάνατο. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, παγκοσμίως περίπου 1,6 δισεκατομμύριο άνθρωποι άνω των 15 ετών είναι υπέρβαροι και τουλάχιστον 400 εκατομμύρια είναι παχύσαρκοι, ενώ ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι τουλάχιστον 20 εκατομμύρια παιδιά εκτιμάται ότι είναι υπέρβαρα.

Δυστυχώς, η νοσογόνος παχυσαρκία πλήττει άμεσα και τη χώρα μας, καθώς 22,5% του πληθυσμού (18,2% των γυναικών και 26% των ανδρών) είναι παχύσαρκοι και 35,2% (30% των γυναικών και περισσότερο από το 40% των ανδρών) είναι υπέρβαροι, ενώ επιπλέον η Ελλάδα θεωρείται από τις χώρες της Ευρώπης με τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας.

Τραγικά είναι τα ποσοστά παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους στη χώρα μας, σύμφωνα με νέα μελέτη που έδωσε χθες στη δημοσιότητα η Ελληνική Εταιρεία Παχυσαρκίας στην οποία έχω την χαρά να είμαι μέλος. Η μελέτη COSI βασική για την προσέγγιση της νόσου, έγινε σε επιλεγμένα 500 σχολεία σε όλη τη χώρα, σε σύνολο 5.682 παιδιών. Το 48% των παιδιών ήταν ηλικίας 7 ετών και το 54% των παιδιών ήταν ηλικίας 9 ετών. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρίας Παχυσαρκίας Ευθύμιο Καπάνταη, το 44% παιδιών και εφήβων στην Ελλάδα είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα. Η Ελλάδα όπως είπε κατέχει το υψηλότερο ποσοστό παχύσαρκων παιδιών στην ΕΕ μετά τη Σλοβενία. Σύμφωνα με τον κ. Καπάνταη, το 25% των παχύσαρκων παιδιών και εφήβων θα καταλήξουν παχύσαρκοι ενήλικες. Ενώ, το 54% των παχύσαρκων παιδιών έχουν σοβαρά ορθοπεδικά προβλήματα, το 31% καρδιαγγειακές παθήσεις, το 42% μεταβολικές διαταραχές και ενδοκρινολογικά ζητήματα. Σε όλα αυτά προστίθενται και θέματα όπως ο σχολικός εκφοβισμός, τα ψυχολογικά παραβλήματα (κατάθλιψη, νεύρωση, διαταραχές ύπνου κ.λ.π.). Επιπλέον, τα παχύσαρκα παιδιά έχουν 1,5 με 2,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν καρδιαγγειακά νοσήματα, διπλάσιο κίνδυνο για άσθμα κ.ά. Επίσης οι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι έφηβοι έχουν αυξημένο κίνδυνο θανάτου από καρδιά ως ενήλικες, ενώ είναι πολύ πιθανό να αναπτύξουν Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2, ειδικά οι γυναίκες. Επίσης, αυξάνεται και ο κίνδυνος κατά 1,5 φορά για εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου ειδικά στους παχύσαρκους άντρες.

Σύμφωνα με την καταγραφή των στοιχείων από τα σχολεία, παρατηρήθηκε ότι μόνο το 12% των δημοτικών σχολείων διαθέτουν στους μαθητές φρέσκα φρούτα, ποσοστό πολύ χαμηλό, όταν το υψηλότερο 95% το κατέχει η Σλοβενία. Επίσης φρέσκα λαχανικά διατίθενται μόνο στο 5% των ελληνικών δημοτικών, ενώ ο μέσος όρος των υπολοίπων χωρών φθάνει το 38%. Γάλα διατίθεται μόνο στο 18% των δημοτικών, τη στιγμή που το υψηλότερο ποσοστό αγγίζει το 95% στην Πορτογαλία και Νορβηγία και τον μέσο όρο να κυμαίνεται στο 58%. Γιαούρτι διατίθεται μόνο στο 5% των δημοτικών, με το αντίστοιχο ποσοστό στις άλλες χώρες να κυμαίνεται από 14% έως το υψηλότερο ποσοστό 70% που κατέχει η Λιθουανία. Η έρευνα καταγράφει επίσης την απουσία παρεμβάσεων που αποσκοπούν στην προώθηση ενός ενεργού και υγιεινού τρόπου ζωής στα ελληνικά δημοτικά, αφού σχετικά προγράμματα υλοποιούνται σε λιγότερα από τα μισά (42%) σχολεία, όταν ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος ανέρχεται στο 81%, και με ποσοστό πάνω από 90% για χώρες όπως η Πορτογαλία, Ιρλανδία και η Λετονία. Σύμφωνα με την καταγραφή, η υπερκατανάλωση χυμών οδηγεί σε υπερινσουλινισμό ενώ στα σχολεία μας παρατηρείται μεγάλη επίσης κατανάλωση σνακ, ποσοστό 17,9%, όταν ο κανονισμός απαγορεύει τα αλμυρά. Η μελέτη έκανε ένα σκορ σχολικού διατροφικού περιβάλλοντος και έδειξε ότι στην Ελλάδα έχουμε το 0,57, δηλαδή υστερούμε δηλαδή από τις άλλες χώρες πολύ όταν η βάση μόνο είναι το 0,60. Επισημαίνεται επίσης ότι τα παιδιά πρέπει να αθλούνται και ευτυχώς σε αυτό το σημείο έχουμε καλό ποσοστό καθώς υπάρχουν χώροι για φυσική αγωγή. Εκεί που υστερούμε είναι ότι η φυσική αγωγή στα ελληνικά σχολεία γίνεται μόνο μία ώρα την εβδομάδα, όταν οι συστάσεις είναι μία ώρα την ημέρα. Επίσης είμαστε η τελευταία χώρα που τρέχει προγράμματα εκπαίδευσης των παιδιών στην υγιεινή διατροφή.

Σύμφωνα με τελευταία στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, σε Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη η παιδική παχυσαρκία φτάνει το 10%. Αντίθετα, στον Νότο η τάση είναι αυξητική και πάει αγγίζει το 20%. Στις ηλικίες των 7 ετών φτάνει στο 21%, και όσο ανεβαίνει η ηλικία ανεβαίνει και η παχυσαρκία. Δηλαδή στην ηλικία των 8 – 9 ετών σκαρφαλώνει στο 23%. Παρατηρείται ότι η οικονομική συγκυρία έχει επηρεάσει τις διατροφικές συνήθειες του Έλληνα, αλλά χρειάζεται και εκπαίδευση. Μέσα στην κρίση μπορούμε να βρούμε υγιεινούς τρόπους διατροφής, όπως για παράδειγμα αύξηση της κατανάλωσης όσπριων αντί για ζυμαρικά. Παρατηρείται επίσης ότι στα μικρά νησιά είναι κατά 8% μικρότερο το ποσοστό παχυσαρκίας στα παιδιά γιατί αθλούνται συνέχεια και δεν υπάρχουν κυλικεία σε πολλά σχολεία.

Ακόμα και σε παιδιά ηλικίας τριών ετών και κάτω μπορεί να εμφανιστεί ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 (και όχι ο τύπου 1 που είναι αυτοάνοσο νόσημα), όπως διαγνώστηκε ένα κορίτσι που νόσησε στις ΗΠΑ πριν συμπληρώσει την ηλικία των τριών ετών.

Η παρουσίαση του περιστατικού προκάλεσε αίσθηση στο 51ο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Διαβητολογικής Εταιρείας που γίνετε στη Στοκχόλμη, καθώς έδειξε ότι ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 εξακολουθεί να αποτελεί μείζον πρόβλημα για την υγεία των παχύσαρκων παιδιών. «Ο έγκαιρος εντοπισμός των μικρών αυτών ασθενών που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο, η έγκαιρη διάγνωση και η πρώιμη θεραπεία τους είναι σημαντικοί παράγοντες για την μερική αναστροφή της νόσου», επισημαίνουν οι επικεφαλής της Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας, από το Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Χιούστον των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. «Σας παρουσιάζουμε μια περίπτωση πρόωρης εμφάνισης του διαβήτη τύπου 2 σε παιδί 3 ετών που μας επισκέφθηκε για την αξιολόγηση της παχυσαρκίας. Είχε συμπτώματα, όπως πολυουρία και πολυδιψία. Το ιατρικό ιστορικό της ασθενούς ήταν μέτριο και οι γονείς της δεν είχαν ιστορικό διαβήτη. Η επανεξέταση του περιστατικού αποκάλυψε πολύ φτωχή διατροφή σε θρεπτικά συστατικά και διατροφικές συνήθειες που συνδεόταν με ανεξέλεγκτη κατανάλωση θερμίδων και λίπους» επισημαίνει ο Διαβητολόγος Μ. Γιάφι που παρουσίασε το περιστατικό.

Στις εξετάσεις που έγιναν στο παιδί καταγράφηκε γλυκόζη νηστείας 230 mg/dl και φυσιολογικές τιμές λιπιδίων στο αίμα. Το ήπαρ ήταν φυσιολογικό και οι νοσοποιητικοί δείκτες για διαβήτη τύπου 1 ήταν αρνητικοί. Με βάση τα συμπτώματα, τα ευρήματα της παχυσαρκίας και τα εργαστηριακά αποτελέσματα η διάγνωση του διαβήτη τύπου 2 ήταν παραπάνω από ξεκάθαρη. Η μικρή ασθενής ξεκίνησε άμεσα αντιδιαβητική φαρμακευτική αγωγή και η οικογένεια υπεβλήθη σε εντατική ενημέρωση με στόχο την αλλαγή της καθημερινής διατροφικής της συμπεριφοράς. «Ζητήσαμε από την οικογένεια να αλλάξει τον τρόπο ζωής της με έλεγχο των μερίδων φαγητού, ώστε να μειωθεί η συνολική πρόσληψη θερμίδων και να αυξηθεί η φυσική δραστηριότητα. Η ασθενής εμφάνισε σημαντική βελτίωση στη μείωση του βάρους, η οποία με τη σειρά της οδήγησε σε ομαλοποίηση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα. Η θεραπεία μειώθηκε σταδιακά κατά 50% και στη συνέχεια σταμάτησε. Έξι μήνες μετά τη διάγνωση, η ασθενής ήταν κατά 75% πιο κοντά στο φυσιολογικό της βάρος και είχε φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα» τόνισαν οι γιατροί που παρουσίασαν το περιστατικό και επισήμαναν ότι το συμπέρασμα είναι αισιόδοξο. Η αντιστροφή του διαβήτη τύπου 2 στα παιδιά είναι δυνατή, αν γίνει έγκαιρη εξέταση των παχύσαρκων παιδιών, πρώιμη διάγνωση της νόσου, κατάλληλη θεραπεία και τροποποίηση του τρόπου ζωής.

Παρότι το περιστατικό χαρακτηρίζεται σπάνιο, οι επιστήμονες δεν αποκλείουν να βρεθούν μπροστά σε ανάλογα περιστατικά στο μέλλον, ως αποτέλεσμα του δυτικού τρόπου ζωής που ευνοεί την υπερκατανάλωση φθηνών παχυντικών τροφών για παιδιά και περιορισμό της σωματικής τους δραστηριότητας.